In theorie:
Dekolonisering is een kader met een bepaalde historische en politieke benadering. Zie Dekolonisatie voor meer theoretische verdieping.
Historisch gezien kregen koloniale ideeën hun legitimiteit via instellingen, waarbij de universiteit een sleutelrol speelde. Als belangrijkste producent van kennis in de samenleving droeg zij bij aan het rechtvaardigen van kolonialisme. Dit gebeurde in alle disciplines – van sociale en geesteswetenschappen tot natuurwetenschappen. Binnen dat systeem werd het idee van Europese superioriteit diep verankerd: de Europese, witte, heteroseksuele man werd neergezet als de norm voor wat objectief en rationeel was. Andere bronnen van kennis werden daarentegen als minderwaardig of onwetenschappelijk weggezet, waardoor ze hun status verloren binnen én buiten de universiteit.
Volgens dekoloniale theorie werkt dit zogenoemde epistemische en discursieve geweld nog altijd door. De universiteit blijft namelijk een belangrijke en legitimerende rol spelen in de maatschappij. Daardoor kan het Eurocentrische denken dat hieruit voortkomt ook vandaag de dag nog schadelijke en uitsluitende effecten hebben in andere domeinen, zoals het economische, militaire, sociale en politieke veld.
In de praktijk:
Dekolonisering van het hoger onderwijs kan op verschillende manieren worden opgevat en toegepast. Er bestaan namelijk uiteenlopende interpretaties en discussies over hoe (en of) dit mogelijk is:
-
Institutioneel: Er is debat over de vraag of de universiteit zelf op een dekoloniale manier hervormd kan worden. Sommige denkers zien mogelijkheden voor hervorming binnen de instelling, terwijl anderen vinden dat de universiteit in haar kern koloniaal is en dus niet echt gedekoloniseerd kan worden. Veel dekoloniaal werk vindt daarom ook plaats buiten de traditionele universiteit.
-
Curriculum: Een dekoloniale benadering van het curriculum richt zich meestal op het doorbreken van Eurocentrisme. Dat kan door het opnemen van meer diverse perspectieven en bronnen, en door expliciet te maken vanuit welke positie kennis wordt gepresenteerd (zie ook Positionaliteit).
-
Klaslokaal en intrapersoonlijk: In de pedagogiek gaat het om het doorbreken van koloniale machtsverhoudingen in het klaslokaal. Ook wordt er bewust ruimte gemaakt voor kritische zelfreflectie en positionaliteit, zodat studenten en docenten actief leren om Eurocentrisch denken ter discussie te stellen. Voor praktische handvatten bestaan hulpmiddelen zoals The Uprising Educational Toolbox: A guide for educators to engage students in decolonizing the mind.