Diversiteit in het docententeam: Interview Saire Akce

In haar scriptie onderzocht Saire Akce hoe vijf studenten van niet-westerse komaf etnische diversiteit binnen het docententeam van de opleiding Ecologische Pedagogiek ervaren. Saire begon als student Maatschappelijke Dienstverlening op het MBO. Ze had al vanaf jonge leeftijd de ambitie om naar het HBO te gaan. Vanuit MBO stroomde ze door naar het hoger onderwijs en inmiddels is ze masterstudent Ecologische Pedagogiek aan de Hogeschool Utrecht. Tijdens haar opleiding merkte Saire dat er weinig etnische diversiteit binnen het docententeam bestond,  terwijl ze daar wel behoefte aan had. Ze nam het besluit zelf actie te ondernemen en positieve verandering teweeg te brengen.

In het onderstaande interview met ECHO vertelt Saire meer over haar scriptie ‘Een meerderheid in minderheden in de klas, dan voor de klas’ (Akce, 2018).

Saire, welkom! Zou je jezelf eerst even willen voorstellen?
Jazeker! Mijn naam is Saire en ik volg nu de masterstudie Ecologische Pedagogiek aan de HU, waarvan ik twee jaar geleden ook de bachelor heb afgerond. Voordat ik begon met studeren aan de HU heb ik eerst in Zwolle Maatschappelijke Dienstverlening gestudeerd op het MBO. Maar toen ik klaar was op het MBO was ik nog heel jong en besefte ik dat ik eigenlijk met een andere doelgroep wilde werken. Daarom heb ik voor Pedagogiek gekozen, omdat het vergelijkbaar werk is maar met een andere doelgroep.

Had je tijdens je MBO-opleiding altijd al de ambitie om naar het HBO te gaan, of kwam dat later pas?
Toen ik op het MBO zat en nog bij mijn ouders woonde in Biddinghuizen gingen we vaak in het weekend naar familie in België. Op die weg reden we altijd over Utrecht en dan kwamen we langs de Uithof. Toen zei ik altijd tegen mijn vader dat ik uiteindelijk daar wilde gaan studeren. Elke keer weer. Dus dat was voor mij echt een droom, en die is gelukkig ook uitgekomen. Terwijl toen ik daar begon verhuisde mijn opleiding na een paar maanden naar Amersfoort haha, maar het is nog steeds de HU.

“Ja, ik had persoonlijk heel erg die behoefte aan een etnisch divers docententeam. Ik miste een rolmodel.”

En nu doe je zelfs de master!
Ja ik had eigenlijk nooit echt over de master nagedacht, ik vond de bachelor al wel genoeg. Maar naarmate ik verder kwam in de studie, en dan kom ik eigenlijk weer bij mijn scriptie, merkte ik dat er zo weinig diversiteit was wat betreft etniciteit binnen het docententeam, terwijl ik merkte dat ik daar wel behoefte aan had. En op een gegeven moment dacht ik: waarom ga ik er dan niet voor om zelf het docententeam te versterken? Waarom breng ik zelf niet die verandering in gang? Het was het besef dat ik niet alleen maar hoef af te wachten totdat er verbetering komt, maar dat ik zelf die verbetering kan zijn. Toen ben ik daar over gaan nadenken en heb ik dat hier op de opleiding besproken. Ik had persoonlijk heel erg die behoefte aan een etnisch divers docententeam. Ik miste een rolmodel. En kennis en kunde over diversiteit vind ik groter wanneer er daadwerkelijk diversiteit is binnen een docententeam. Ik vind het wat meer hebben als ik mij kan identificeren als student zijnde met een docent die dezelfde obstakels heeft moeten overwinnen als ik. En ik vroeg me af of ik de enige was die er zo over dacht, en daarom ben ik me met mijn scriptie gaan focussen op de visie van andere studenten op de diversiteit binnen het docententeam.

Heeft dat jou ook gemotiveerd om dit onderwerp te kiezen voor je scriptie?
Ja, inderdaad! Ik wilde niet zozeer mijn eigen idee bevestigd hebben, maar ik wilde onderzoeken hoe andere studenten met een vergelijkbare achtergrond als ik over dit onderwerp dachten. Ben ik de enige die zo denkt, of denken er meer studenten op deze manier over? Dus het was echt de interesse in het perspectief van andere studenten.

“Ik heb tijdens mijn scriptie eigenlijk pas geleerd hoe breed het onderwerp diversiteit is.”

Wat heb je zelf vooral geleerd van je scriptie?
Het onderzoek dat ik heb gedaan was een narratief onderzoek, dus het focuste heel erg op de verhalen. En ik merkte dat ik me heel vaak erg kon herkennen in de verhalen van andere studenten. En dat maakte het af en toe wel lastig om als onderzoeker een objectieve blik te houden. Hier ben ik mee aan de slag gegaan, en dat heeft me wel geleerd om een open houding te hebben. Dit leerde mij om meer verschillen te zien tussen de studenten, in plaats van alleen mijn eigen idee bevestigd te krijgen. De ene student sprak bijvoorbeeld heel vrijuit over het onderwerp, terwijl een andere student veel angstiger was om vrijuit te spreken en constant bang was dat de kritiek bij de docenten terecht zou komen. En dat raakte mij omdat ik het heel belangrijk vind dat je als student vertrouwen hebt in de docent en dat je je gewoon mag uitspreken over wat jij denkt en wat jij beleeft. Zonder consequenties. En doordat ik daar over ging nadenken merkte ik dat ik zelf eigenlijk dezelfde valkuil heb. Dat ik ook mijn eigen perspectief op het verhaal van een ander ga projecteren. En omdat ik dat bij mezelf merkte ontwikkelde ik ook een soort van empathie voor docenten, omdat ik daardoor beter begreep hoe lastig het kan zijn om als docent om te gaan met die spanningen omtrent diversiteitsvraagstukken in een klaslokaal. En hoe moeilijk het is om je eigen perspectief soms uit te moeten zetten richting studenten.

Dus je leerde docenten beter begrijpen?
Ja, absoluut! En ik besefte dat ik altijd heel erg open en makkelijk was in het uitspreken over zaken die ik niet goed vond gaan, maar dat ik de oplossing aan de ander liet. Hierdoor besefte ik me dat niet altijd de ander met een oplossing hoeft te komen, maar dat wanneer ik een probleem zie ik óók met een oplossing kan komen. Bij mijn respondenten merkte ik dat sommige studenten helemaal niet die behoefte hadden om die diversiteit in een docententeam te zien. Die wilden gewoon docenten die vakbekwaam zijn en ze kunnen vertellen wat ze nodig hebben om uiteindelijk in het werkveld aan de slag te kunnen. Maar dan wilden ze bijvoorbeeld wel meer diepgang in de theorieën die ze kregen, dus ze vonden het niet genoeg.

“Dus het heeft zeker wat losgemaakt en ik heb gehoord dat er zelfs iemand is aangenomen om docenten op te leiden over diversiteitsvraagstukken.”

Terwijl ik diversiteit vooral zag als verschillende etniciteiten binnen het docententeam. Dus achteraf gezien zag ik diversiteit als een te nauw begrip. Ik had dus nog meer diversiteit binnen diversiteit kunnen zien! Dat er bijvoorbeeld ook bij vakken die niet specifiek over diversiteit gaan toch meer aandacht over diversiteit in opvoedingsstijlen was. Want alleen in het eerste jaar was er een vak over diversiteit, maar daarna was er geen aandacht meer voor. Dus niet iedereen vond etnische diversiteit in het docententeam heel erg belangrijk, maar ook goede en vooral diverse kennis.

Als je jouw scriptie opnieuw zou doen, zou je het dan anders aanpakken?
Ja, ik zou de focus veel breder leggen. Ik had nu gekozen voor meer etnische diversiteit binnen het docententeam, maar diversiteit is veel meer dan dat. Ik zou me wellicht ook focussen op diversiteit wat betreft gender, of seksualiteit. En ik zou me niet alleen focussen op diversiteit, maar ook meer op inclusie. Ik heb tijdens mijn scriptie eigenlijk pas geleerd hoe breed dit onderwerp is. En de focus zou wellicht wat meer liggen op inclusie dan op diversiteit. Maar toch ben ik heel erg blij dat ik het destijds op deze manier heb gedaan, omdat het heel veel teweeg heeft gebracht binnen de opleiding. Docenten werden bijvoorbeeld meer bewust van de zorgen over diversiteit, en daarmee ook de zorgen over kwaliteit.

Hebben ze binnen de hogeschool iets gedaan met de resultaten van jouw scriptie? 
Ja, ik werd uitgenodigd om mijn scriptie te presenteren aan de directeur van de opleiding en om de zorgen van studenten te delen. En hierover heeft de directeur ook de docenten ingelicht waarna ik ook weer door docenten ben benaderd. Dan wel positief, dan wel negatief. Sommigen waren heel blij dat ik het had gedaan, maar er waren ook docenten die aangaven graag de kans te hebben gehad om hun visie op het onderwerp te laten horen. Dus het heeft zeker wat losgemaakt en ik heb gehoord dat er zelfs iemand is aangenomen om docenten op te leiden over diversiteitsvraagstukken. Bijvoorbeeld hoe om te gaan met diversiteit in de klas, en om diversiteit meer als een gegeven te zien. Dus dat is heel erg mooi!

“Wat ik het meest teleurstellend vond was om te horen dat er nog precies dezelfde problemen waren als vier jaar geleden. Dat nog precies dezelfde problemen spelen in zo’n klas.”

Van welk resultaat van jouw scriptie had je het liefst gezien dat het anders was?
Toen ik mijn scriptie schreef was het vier jaar geleden dat ik in het eerste jaar zat. En wat ik het meest teleurstellend vond was om te horen dat er nog precies dezelfde problemen waren als vier jaar geleden. Dat nog precies dezelfde problemen spelen in zo’n klas. Toen ik in het eerste jaar zat werd in een les de film Fitna van Geert Wilders laten zien. Hier werd verder niet veel context of uitleg bij gegeven waarom het werd laten zien. Een hoop islamitische studenten vonden dit heel vervelend, vooral ook omdat zij het gevoel hadden dat ze zich moesten verantwoorden in de discussie die volgde in de klas. Hierdoor hebben wat studenten de les verlaten, maar hier is later niet echt een terugkoppeling van geweest. De respondenten vertelden mij dat nog steeds die film wordt laten zien, en dat nog steeds dezelfde problemen hierop volgen. Dat vond ik wel vervelend om te horen.

Wat vind je daar het meest teleurstellend aan?
Ik vind het allereerst jammer dat er niks wordt gedaan met de pijn die het oplevert bij sommige studenten. Maar wat ik nog veel teleurstellender vind is hoe met die situatie wordt omgegaan. Spanningen die kan je nou eenmaal niet voorkomen, en dat moet je ook niet willen. Maar hoe ga je hier vervolgens mee om is dan de vraag. Dat doe je naar mijn idee door in gesprek te gaan en je voor te bereiden op die spanningen zodat het uiteindelijk een positieve uitkomst heeft. Want wanneer je een film als Fitna laat zien dan kan je er vergif op innemen dat dit voor spanningen gaat zorgen en dat het emoties oproept. Maar dan moet je wel een idee hebben hoe je uiteindelijk met die emoties omgaat, zodat iedereen zich veilig blijft voelen in het klaslokaal. Als dit niet mogelijk is, dan zou ik het curriculum aanpassen. En dat gebeurt nog steeds niet, net als toen ik in het eerste jaar zat.

“Maar ik ben nu bijvoorbeeld ook heel benieuwd hoe het eigenlijk was voor andere studenten, of voor docenten. Hoe hebben zij die spanning in de klas ervaren?”

Als je nu twee jaar later op je scriptie terugkijkt, heb je dan andere inzichten dan dat je destijds had?

Nee. Het is niet dat ik het nu oneens ben met mezelf. Als ik mijn scriptie nu zo terug lees komen er wel andere vragen in me naar boven. Ik heb bijvoorbeeld wel islamitische studenten geïnterviewd en ik heb van hun te horen gekregen hoe zij er tegenaan kijken, maar ik ben nu bijvoorbeeld ook heel benieuwd hoe het eigenlijk was voor andere studenten. Of voor docenten. Hoe hebben zij die spanning in de klas ervaren? Hebben zij behoefte aan meer diversiteit binnen het docententeam? Dat zijn nu wel vragen die ik heb als ik mijn scriptie teruglees. Maar het is niet dat ik een heel andere mening heb dan toen.

Als je vanuit je scriptie één tip mag geven wat betreft diversity & inclusion, wat zou die tip dan zijn?

Probeer mee te gaan met de tijd en met de belevingswereld van studenten, en zorg ervoor dat er in lessen aandacht wordt besteed aan deze belevingswereld. Het gaat tegenwoordig zo snel, iedereen krijgt constant het laatste nieuws mee. Dus probeer ook uit het denken in groepen te komen, en focus erop dat je aandacht besteedt op het individuele niveau. En heb het er met elkaar over. Dus blijf mensen zien als individu in plaats van onderdeel van een bepaalde groep. Dat was ook één van de valkuilen in mijn scriptie namelijk. En probeer op die manier het gesprek aan te gaan zodat het leerzaam is voor iedereen. Voor zowel studenten als docenten. Ook al zorgt het voor spanningen. Maar zorg dat er over gesproken wordt en dat iedereen wat leert van elkaars belevingswereld.