Stapel student / stapelaar
In theorie
Een onderwijsroute waarbij een student na het behalen van diens mbo-4 diploma een hbo-opleiding volgt wordt steeds vaker een ‘gestapelde’ onderwijsroute genoemd. Een ander voorbeeld hiervan is om van havo naar het vwo te gaan en vervolgens een universitaire studie te volgen. Het is dus mogelijk om diploma’s te stapelen in het voortgezet- en/of vervolgonderwijs. Degene die deze route doorloopt of heeft doorlopen wordt dan ook wel ‘stapel student’ / ‘stapelaar’ genoemd. Stapelaars doen hierdoor langer over het behalen van een diploma in het Hoger Beroepsonderwijs (HBO) of Wetenschappelijk Onderwijs (WO) dan studenten die een “reguliere” route volgen. Een “reguliere” route houdt in dat de student het HBO of WO bereikt zonder diploma’s te hoeven stapelen door bijvoorbeeld van het vwo direct naar het WO te kunnen gaan, of van de havo naar het HBO.
In de praktijk
Uit de publicatie door Kennisplatform Integratie & Samenleving (KIS) in januari 2021 omtrent het onderzoek: ‘Hoogopgeleiden met een migratieachtergrond over een gestapelde onderwijsroute en het belang van steun’ komen duidelijke cijfers en feiten in de praktijk naar boven als stapelaar en niet-stapelaar, met- en zonder migratieachtergrond. Door het doorlopen van een gestapelde onderwijsroute kunnen blijvende effecten ontstaan op iemands zelfvertrouwen en diens vertrouwen in het onderwijssysteem.
De publicatie van KIS toont aan dat veel stapelaars (71,7 procent) aangeven onnodig te hebben gestapeld. Dit verklaren de stapelaars door persoonlijke omstandigheden zoals bijvoorbeeld een problematische thuissituatie, gezondheidsproblemen of een te laag schooladvies. Voornamelijk stapelaars met een migratieachtergrond verklaren hun stapelroute door een te laag schooladvies. Zo een 40 procent geeft aan dat dit oorzaak was voor hun stapelroute. Stapelaars zonder migratieachtergrond die een (te) laag schooladvies als oorzaak voor hun stapelroute beschouwen bestaan uit 30 procent in hetzelfde onderzoek door KIS.
Stapelaars geven vaak aan zich niet te kunnen vinden in het basisschooladvies. De studenten zijn er niet van overtuigd dat dit advies uitsluitend gebaseerd is op hun cognitieve niveau, maar ook op basis van hun ouders en thuissituatie. Dit tast het zelfvertrouwen aan waardoor stapel studenten blijven twijfelen aan hun eigen kunnen gedurende hun onderwijsloopbaan. Een groot deel van de stapelaars (met- en zonder migratieachtergrond) heeft minder vertrouwen in het onderwijssysteem. Er is echter ook een groep stapelaars die aan hun omgeving en zichzelf wilden bewijzen dat ze het hoger onderwijs konden bereiken.
Er is voor stapelaars behoefte aan meer ondersteuning van onderwijsprofessionals en persoonlijk contact met docenten. Studenten voelen zich vaak onvoldoende gekend, wat ze ervaren in het voortgezet- en het vervolgonderwijs.
Maatschappelijke discussie
Stapelen en tussentijds ‘instromen’ of ‘ opstromen’ worden regelmatig door elkaar gebruikt wat kan zorgen voor onduidelijkheid. Stapelen gaat namelijk om het behalen van verschillende diploma’s om tot het beoogde opleidingsniveau te komen in het vervolgonderwijs, zoals het HBO of WO. (Een voorbeeld hiervan is het behalen van een mbo3 diploma, vervolgens een mbo4 diploma en daarna een HBO diploma te behalen). Instromen of opstromen gaat over het wisselen van opleidingsniveau tijdens de middelbare schoolperiode alvorens het diploma is behaald. Een voorbeeld van opstromen is om van vmbo-t niveau te wisselen naar havo en binnen dezelfde schoolperiode dit diploma te behalen. Deze mogelijkheid maakt dat een scholier sneller naar het HBO of WO kan. Tussentijds opstromen in het voortgezet onderwijs kan tijd besparen tijdens iemands onderwijsroute naar een hoger opleidingsniveau. De mogelijkheid om op te stromen binnen een school is geheel afhankelijk van het eigen schoolbeleid. De meeste scholen lijken hierin terughoudend wegens de angst om leerlingen te snel of te gemakkelijk te laten opstromen. Daarnaast is het belangrijk gelijke kansen te bieden tijdens subjectieve waarden die meewegen in de beslissing voor het wel of niet doorstromen van een leerling. Er bestaat nog geen wetgeving rondom opstromen maar wel rond het stapelen.
Ondanks de blijvende negatieve effecten op studenten die een gestapelde onderwijsroute hebben doorlopen, tonen veel van hun doorzettingsvermogen en discipline in het overkomen van de barrières in het systeem. Merendeel van de stapelaars zijn uiteindelijk tevreden met hun onderwijsroute, dit heeft te maken met hun zelf tevredenheid en trots hun doel(en) te hebben bereikt. Sommigen geven ook aan hun stapelroute als een meerwaarde te zien binnen de arbeidsmarkt.
Publicatie onderzoek KIS, januari 2021
KIS, 2021 – Hoogopgeleiden met een migratieachtergrond over een gestapelde onderwijsroute